ขับเคลื่อน PLC เทศบาลเมืองมหาสารคาม _๖๐ : เล่าด้วยภาพ เยี่ยมโครงการบ้านวิทย์น้อย โรงเรียนเทศบาลบ้านแมด

วันที่ ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๖๒ โรงเรียนเทศบาลบ้านแมด โรงเรียน&รีสอร์ท เป็นโรงเรียนสุดท้ายใน ๗ โรงเรียนในสังกัดของเทศบาลเมืองมหาสารคาม ที่เราไปเยี่ยมในวงรอบปีการศึกษานี้  เอาภาพมาบันทึกไว้ในความทรงจำครับ

• คุณครูศุรตา พาเด็ก ทั้งอนุบาล ๑, ๒, และ ๓ มาเรียนรวมกัน ทำการทดลองเรื่อง "อากาศต้องการที่อยู่" 
• เริ่มด้วยการสาธิต ทำให้ดูก่อน แล้วจึงพาทำในภายหลัง 
• เทคนิคที่น่าสนใจคือ การนำเอารูปสติกเกอร์หมีน้อย (คล้ายคิดติ้) มาให้เด็ก ๆ สังเกตว่า ตัวหมีน้อยเปียกหรือไม่เปียก โดยให้เด็ก ๆ เอามือแตะที่ตัวหมีน้อยดู ... ผมคิดว่านี่คือกิจกรรมส่งเสริมการสังเกตที่ดี 
• เพราะการสังเกตที่ดี ควรจะใช้ประสาทสัมผัสหลายส่วน ทั้ง ตา หู จมูก ลิ้น ผิวกาย ตามแต่จะเหมาะสมและปลอดภัย  

• จุดเด่นที่เป็นเอกลักษณ์ของโรงเรียนบ้านวิทย์ฯ น้อยที่โรงเรียนเทศบาลบ้านแมด คือ เด็ก ๆ อนุบาลทั้งหมด อ.๑-๓ จะได้มาเรียนรวมกัน เพราะจำนวนนักเรียนมีน้อย  
• ที่ว่าเป็นจุดเด่นเพราะ วิธีเรียนที่ดีที่สุดคือ "การสอน" หาก มีกิจกรรมที่พี่ต้องอธิบายให้น้องฟัง พี่ก็จะเก่งขึ้นเร็วกว่า 
• อย่างไรก็ตาม จุดเด่นนี้จะกลายเป็นจุดด้อยทันที ถ้าครูไปเน้นเรื่องเนื้อหาสำหรับเด็กทุกคน หรือต้องการจะให้ 

ข้อสรุปจากวง PLC ในภาพรวมของการเยี่ยมโรงเรียนเทศบาลบ้านวิทยาศาสตร์น้อย

วันนี้ศึกษานิเทศก์มากันครบทุกท่าน ผมเข้าใจว่า ท่านจะแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน ถึงผลสรุปของการดำเนินโครงการและผลจากการเยี่ยมชมทั้ง ๗ โรงเรียน  ผมจึงเสนอข้อสะท้อนป้อนกลับ (Feedback) ในภาพรวม และข้อเสนอแนะ สำหรับการพัฒนาต่อไป ดังนี้ 

• คลายความกังวลของคุณครูโดยลดความเข้มงวดเรื่องการสรุปเนื้อหาหรือสาระสำคัญทางวิทยาศาสตร์ที่คุณครูยังไม่มั่นใจ ... "ไม่เน้นเนื้อหา" 
• เพิ่มความเข้าใจให้คุณครูเรื่องการ ปลูกฝัง "จิตวิทยาศาสตร์" และ การฝึกทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ (๑๔ ประการ) โดยเฉพาะทักษะฯ พื้นฐาน ๘ ประการ  .... "เน้นทักษะ"
• สิ่งที่ต้องพัฒนาต่อไปคือ การสร้างความมั่นใจในการนำทดลองให้คุณครู  วิธีการสร้างความมั่นใจคือ คุณครูต้องทำการทดลองดูด้วยตนเองก่อน  อาจจัดเป็นวง PLC ให้คุณครูได้มาร่วมกันทดลองแลกเปลี่ยนกันเป็นระยะ  หรือจัดเวทีให้คุณครูได้เป็นวิทยากรในเรื่องที่ตนเองถนัดและประสบความสำเร็จในการสอน

ขอฝากคุณครูและท่าน ศน.  ๓ ประเด็นนี้ครับ 

ขับเคลื่อน PLC เทศบาลเมืองมหาสารคาม _๕๙ : เล่าด้วยภาพ เยี่ยมโครงการบ้านวิทย์น้อย โรงเรียนเทศบาลบ้านค้อ

วันที่ ๓๐ กรกฎาคม ๒๕๖๒ มีนัดกับ อ.อัญชลี ศึกษานิเทศก์ ที่โรงเรียนเทศบาลบ้านค้อ ไปเยี่ยมคุณครูในโครงการบ้านวิทยาศาสตร์น้อย  เอาภาพมาบันทึกเล่าไว้ ให้ได้สืบค้นทบทวนกันว่า เราเดินกันอย่างไร นะครับ

• คุณครูมุกดา พาน้อง ๆ อนุบาล ๓ เอาไข่ต้มและลูกโป่งใส่ขวดโหล โดยใช้หลักการขยาย-หดตัวของอากาศเมื่ออากาศร้อน-เย็น โดยวิธีการจุดไฟใส่ขวดแล้วเอาไข่ปิดฝา 
• ผมลองมาทำการทดลองนี้ที่บ้านกับลูกสาว ไม่ง่ายเลยครับ มีข้อควรคำนึงหลายอย่าง ได้แก่ 
• ขนาดของไข่กับปากขวด ต้องไม่แตกต่างกันมากเกินไป ... ไม่อย่างนั้นไข่จะแตก
• ผิวของไข่ควรจะต้องเปียกหรือลื่น ...ไม่อย่างนั้นแรงดันจากอากาศหดตัวอาจไม่พอดึงไข่ลงได้ 
• ต้องจุดไฟให้เผาเป็นเปลวใหญ่พอควร จึงจะเผาให้อากาศร้อนเพียงพอ  ... แนะนำว่า ครูควรทดลองดู ขนาดของไฟที่เหมาะสม  และไม่ควรให้เด็กจุดกันเอง  

• อุปกรณ์สำหรับเอาไข่ใส่ขวดโหล  
• ถ้าเปลี่ยนจากไข่เป็นลูกโป่ง  อันนี้ผมยังไม่ได้ลองทำ แต่ด้วยแรงเสียดทานที่มากที่ผิวลูกโป่ง และการยึดหยุ่นที่มากเกินไป  ขอตั้งสมมติฐานว่า ไม่น่าจะตกลงไปในขวดนะครับ ... ผมจะไปทดลองทำดูครับ  

• ผมเจอน้องหนูตัวน้อยนี้ อดไม่ได้ที่จะถ่ายรูปไว้ เธอน่ารักมาก  รอยยิ้มของเธอทำให้โลกสดใส .. 

• ครูจรัสศรี พาเด็ก ๆ ทดลองเรื่องฟองอากาศ  คุณครูปรับกิจกรรมจากโครงการบ้านวิทย์นิดหน่อย ตรงที่ แทนที่จะเป่าลมลงไปในชาม แต่ให้เด็ก ๆ ใช้ปลายหลอดแตะน้ำแล้วยกมาเป่าฟองนอกจาน  แข่งกันว่าใครจะเป่าได้ฟองใหญ่กว่า  
• การทดลองอะไรก็ตาม ไม่มีไม่สำเร็จ สังเกตตรงที่เด็ก ๆ ได้เล่นอย่างสนุกสนาน  

• หนูน้อยคนนี้ร้อง "ว้าว...."  เมื่อเห็นสิ่งที่เกิดขึ้น ... ผมมั่นใจว่า เขาได้ฝึกทักษะการสังเกต 

• คุณครูอุไร สร้างความสงสัยให้เด็กด้วยการ เอาน้ำอัญชันสีน้ำเงิน มาเปลี่ยนเป็นสีม่วง ด้วยกรดจากน้ำมะนาว  

• วันนี้ วง PLC เรามีท่านรอง ผอ. มาร่วมด้วย เราสรุปว่า เราน่าจะมี PLC การทดลองทำการทดลองต่าง ๆ กันบ้าง ให้คุณครูได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน 
• ความเห็นส่วนใหญ่จะไปในแนวเดียวกัน ผมพยายามจะขับเคลื่อนว่า สิ่งที่เราต้องการจะปลูกฝังคือ "จิตวิทยาศาสตร์" และ "ฝึกทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์" 

ขับเคลื่อน PLC เทศบาลเมืองมหาสารคาม _๕๘ : เล่าด้วยภาพ เยี่ยมโครงการบ้านวิทย์น้อย โรงเรียนเทศบาลโพธิ์ศรี

วันที่ ๒๔ กรกฎาคม ๒๕๖๒ ไปร่วมสืบสานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพฯ  ในโครงการบ้านวิทยาศาสตร์น้อย ที่โรงเรียนเทศบาลโพธิ์ศรี  มาเล่าด้วยภาพ เก็บไว้ในความทรงจำ ที่เราได้ทำสิ่งดี ๆ ให้กับเด็ก ๆ ร่วมกันครับ

ขอแจ้งท่านผู้ปกครองหรือท่านใดที่อยู่ในเขตเทศบาลมหาสารคามทราบนะครับ โรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองมหาสารคาม มีความพร้อมด้านการจัดการเรียนรู้ดูแลนักเรียนอนุบาลมาก ๆ   ทั้งด้านสถานที่และสิ่งเอื้อต่อการเรียนรู้ อาคารสถานที่ อุปกรณ์การเรียน คุณครูก็พร้อมมาก  นี่คือการเป็นที่พึ่งของชุมชนอย่างแท้จริง หากผู้ปกครองจะช่วยกัน สามัคคีกัน ด้วยการให้ความร่วมมือกับทางโรงเรียนในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้  เด็ก ๆ จะเติบโตไปสู่ระดับต่อไปยอย่างมีคุณภาพและความสุขได้ไม่ยาก

• ก่อนเริ่มเรียน คุณครูจะมีกิจกรรมตามรูปแบบและจังหวะ นำนักเรียนเตรียมความพร้อมก่อนเริ่มเรียน 

• ชั้นเรียนอนุบาล ๓ ของครูภาวนา สมควรเป็นแบบอย่างที่ดี (Best Practice) ในการสอนเพื่อพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา (Solving Problem Skill) ให้กับเด็ก ซึ่งเป็นทักษะในศตวรรษที่ ๒๑ ที่สำคัญประการหนึ่ง 
• เทคนิคการสอนแบบที่ครูภาวนาใช้กับเด็ก ๆ นี้ ก็คือ การจัดการเรียนรู้บนฐานปัญหา หรือ Problem-based Learning  ในชั้นเรียนนั่นเอง  วิธีการที่ครูภาวนาพาเด็ก ๆ เรียนรู้ คือ กำหนดสถานการณ์ปัญหาให้ โดยมอบอุปกรณ์ให้คนละกระจาด ได้แก่ แผ่นซีดี กระดาษ สีชอร์ค ดินน้ำมัน และลูกแก้ว แล้วตั้งคำถามว่า ทำอย่างไร จะทำให้ซีดีหมุนได้นาน ๆ  โดยไม่รีบให้ดูตัวอย่าง และค่อย ๆ ใบ้ให้เห็นภายหลังจากที่เด็กค่อย ๆ ใช้ความพยายามของตน 
• จากการสังเกตพบว่า เด็ก ๆ คิดได้เอง และทำได้เองจริง ๆ  และที่น่าสนใจมากคือ เด็กที่คิดได้เองก่อนคือเด็กที่ไม่ค่อยพูดตอบกับครูด้วย 

• สองคนนี้กำลังครุ่นคิดว่า จะทำอย่างไรดี ครู "ประวิง" เวลาให้เด็กครุ่นคิดแก้ปัญหาพอสมควร ไม่เร่งรีบ ....ผมคิดว่ากระบวนการนี้สำคัญ

• ครูศิริลักษณ์ กับเด็ก ๆ กำลังสังเกตปรากฎการณ์ "จม หรือ ลอย" ของไข่ต้ม เมื่อค่อย ๆ เติมเกลือลงในน้ำ ... เด็ก ๆ สนใจมาก 
• การทดลองนี้ เหมาะสมต่อการฝึกทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ด้านการกำหนดตัวแปรเชิงปฏิบัติการมาก  (กำหนดตัวแปรต้น ตัวแปรตาม)  
• ตัวแปรต้นคือ ปริมาณเกลือที่เติมลงในน้ำ 
• ตัวแปรอิสระ หรือ ตัวแปรตาม คือ ระดับความสูงของไข่ที่ลอยจากก้นขวดโหล 
• ตัวแปรควบคุม คือ ปริมาณน้ำ ชนิดของไข่ ขนาดของไข่ (น้ำหนักของไข่)
• ฯลฯ 

• ห้องครูละมัย เด็กอนุบาล ๑ กำลังเล่นลูกโป่ง กับการทดลองเกี่ยวกับ "แรงดันอากาศ"  ความยากอยู่ที่ศัพท์วิทยศาสตร์ว่า "แรงดัน"  ซึ่งเรื่องนี้สอนกันอย่างละเอียดตั้งแต่มัธยมถึงมหาวิทยาลัย  จึงไม่ใช่องค์ความรู้ที่ครูจะต้องมากังวล   เด็ก ๆ อาจจะรู้จักคำว่า "แรงดันอากาศ" ก่อนจะรู้จักคำว่า "แรงดัน" ก็ไม่แปลกอะไร เพราะเด็ก ๆ จะสัมผัสจากแรงดันจากลูกโป่งจากประสาทสัมผัสต่าง ๆ เช่น  
• มือบีบลูกโป่ง ลูกโป่งจะคืนรูปเหมือนเดิม 
• สัมผัสลมที่ปล่อยจากลูกโป่ง พัดใส่หน้าหรืแขนขา เย็นสบาย
• หรือด้วยการเล่นจรวดลม แล้วค่อย ๆ สรุปกันว่า ลูกโป่งลอยเพราะ "แรงดันอากาศ" นั่นเอง 
• ฯลฯ 
• โจทย์สำคัญสำหรับคุณครูอีกอย่างหนึ่งเกี่ยวกับการทดลองนี้คือ  จะทำอย่างไรให้เด็ก ๆ เข้าใจว่า อากาศในลูกโป่งจะออกแรงดันไปในทุกทิศทาง 

• ท่าน ผอ.วีระศักดิ์ มาอยู่กับเด็ก ๆ ตลอดช่วงเวลาที่เราไปเยี่ยมเลยครับ เด็ก ๆ เจอ ผอ. จะเดินเข้าไปกอด ...  เป็นการ "Contact" ที่นำมาสู่การ "Connect"  คนที่เข้าใจจิตปัญญาเท่านั้นที่จะมีศรัทธาและให้ความสำคัญกับสิ่งนามธรรมที่เรียกว่า "รักและอบอุ่น" นี้ครับ 

• วง PLC ง่าย ๆ ของเรา สรุปว่า ปัญหาเดียวที่เราควรจะพิจารณาพัฒนาต่อไปคือ การสร้างความร่วมมือกับผู้ปกครองให้มาส่งนักเรียนให้ทันเวลา ความสามัคคีระหว่างโรงเรียนและชุมชนจะทำให้โรงเรียนโพธิ์ศรี ซึ่งขณะนี้มีอาคารอนุบาลใหม่แล้ว เป็นโรงเรียนที่พึ่งที่ผู้ปกครองภูมิใจยิ่ง 

ขับเคลื่อน PLC เทศบาลเมืองมหาสารคาม _๕๗ : เล่าด้วยภาพ เยี่ยมโครงการบ้านวิทย์น้อย โรงเรียนเทศบาลสามัคคี

วันที่ ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๖๒ ไปสืบสานพระราชปณิธานของสมเด็จพระเทพฯ ในบทบาท LN ของโครงการบ้านวิทยาศาสตร์น้อย ณ โรงเรียนเทศบาลสามัคคี  ขอมาเล่าด้วยภาพ ต่อเนื่องจากโรงเรียนที่ผ่านมา

• โรงเรียนสามัคคีมีนักเรียนเต็มห้อง การทดลองวันนี้คือ "อากาศต้องการที่อยู่"

• ขอเพียงได้ลงมือทำ เด็ก ๆ ก็จะจดจำสิ่งที่พวกเขาจดจ่ออยู่  การได้ลงมือทำ เป็นอุบายให้จิตของเด็ก ๆ ได้จดจ่อ  ... ตอนเด็กต้องเรียนรู้ "ฐานกาย" และถ้าเป็นการ "เล่นอย่างมีความหมาย" ตามนโยบายของเทศบาลฯ ด้วย เด็ก ๆ ก็จะได้เรียนรู้จาก "ฐานคิด" ด้วย  

•  การทดลอง "ภูเขาไฟ" เป็นที่นิยมมาก ๆ ในการทดลองบ้านวิทยาศาสตร์น้อย ... ขอชื่นชมคุณครู ที่เตรียมให้เด็ก ๆ ทุกคนมีภูเขาของตนเอง เด็กทุกคนได้ลงมือทำตั้งแต่ปั้นดินน้ำมันเป็นภูเขา จนถึงตอนเท น้ำยาล้างจาน ผงฟู (เบคกิ่งโซดา) และน้ำส้มสายชู  
• ผมชอบตรงที่คุณครูสรุปให้เด็กฟังง่าย ๆ ว่า  เมื่อไหร่ที่ด่างและกรดผสมกัน จะทำให้เกิดปฏิกิริยาขึ้นทันที 

• การทดลองที่ได้ผลมาก ๆ เลยคือ การทดลองเรื่อง "กักน้ำไว้ได้" ของห้องอนุบาล ๒  ที่บอกว่าได้ผลมาก เพราะผมสังเกตเห็นว่า เด็ก ๆ สามารถทำได้สำเร็จเป็นส่วนใหญ่ ทำให้สนุกและมีความสุขกับความสำเร็จมาก และที่สำคัญ เด็ก ๆ ทุกคนได้ทำด้วยตนเองด้วย 

• ผมสังเกตจากวง PLC หลังการเยี่ยมชม สะท้อนว่า ทางโรงเรียนไม่มีนิสิตฝึกสอนของหลักสูตรคุรุศาสตร์หรือศึกษาศาสตร์เลย ทำให้คุณครูต้องดูแลนักเรียนคนเดียว ในขณะที่จำนวนนักเรียนมีมากกว่าโรงเรียนที่มีนิสิตฝึกสอนมาช่วย ....  เรื่องนี้เป็นปัญหาของผู้บริหารและการประสานงานกับสถาบันการศึกษา  ผมเห็นว่า ทางเทศบาลหรือโรงเรียน ควรจะตั้งงบประมาณอัตราจ้างสำหรับครูอนุบาล มาทำงานการช่วยดูแลนี้